Hướng dẫn chọn lưỡi cắt sắt phù hợp với từng loại vật liệu

Trong các hoạt động gia công kim loại, lưỡi cắt sắt đóng một vai trò vô cùng quan trọng, quyết định đến hiệu quả, độ chính xác và an toàn của quá trình cắt. Thị trường hiện nay cung cấp rất nhiều loại lưỡi cắt sắt khác nhau, đa dạng về vật liệu chế tạo, kiểu dáng răng cưa và mục đích sử dụng. Bài viết này Bảo An sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết giúp bạn đọc lựa chọn được loại lưỡi cắt sắt phù hợp nhất với từng loại vật liệu cần cắt và nhu cầu sử dụng cụ thể.

Hình 1: Lưỡi sắt sắt

1. Giới thiệu về lưỡi cắt sắt

Lưỡi cắt sắt là phụ kiện chuyên dụng dùng để gia công và cắt các vật liệu kim loại như sắt, thép, inox,... được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như cơ khí, xây dựng và sản xuất công nghiệp. Lưỡi có thể lắp đặt dễ dàng vào nhiều loại thiết bị khác nhau, từ máy cắt sắt cầm tay đến các dòng máy cắt công nghiệp chuyên dụng, giúp thao tác cắt trở nên nhanh chóng, chính xác và chuyên nghiệp hơn.

2. Phân loại các loại lưỡi cắt sắt phổ biến trên thị trường

Hình 2: Các loại lưỡi cắt sắt phổ biến

2.1. Phân loại theo loại máy sử dụng

Trên thị trường hiện nay có rất nhiều loại lưỡi cắt sắt thông dụng, có khả năng cưa sắt, bao gồm lưỡi cưa vòng, lưỡi kiếm và Lưỡi cưa đĩa (lưỡi cưa tròn). Các loại lưỡi cắt sắt này sẽ phù hợp với từng loại máy cắt khác nhau:

a. Lưỡi cắt tròn (lưỡi cưa đĩa) cho máy cầm tay (Angle Grinder hoặc AngleCutter)

• Đường kính nhỏ (100–125mm), thường là lưỡi đá mài.
• Linh hoạt, tiện dụng trong thi công công trình dân dụng.

b. Lưỡi cắt tròn (lưỡi cưa đĩa) cho máy cắt bàn (cut-off saw)

• Đường kính lớn (305–355mm), cần lưỡi chịu nhiệt, bền.
• Dùng trong xưởng cơ khí, cắt thép ống, thép hộp.

c. Lưỡi cưa cho máy cưa vòng (Bandsaw)

• Thiết kế vòng khép kín: Giúp cắt liên tục, mượt mà, không bị gián đoạn như cưa tay hay cưa đĩa.
• Cắt kim loại: Inox, sắt, thép tấm, thép ống…

d. Lưỡi cưa dùng cho máy cưa kiếm (Reciprocating Saw)

• Thiết kế thẳng, mỏng và dài: Một đầu gắn vào máy cưa, đầu còn lại có phần răng cưa cắt.
• Cắt kim loại (ống sắt, thép, inox, nhôm…)

2.2. Phân loại theo chất liệu lưỡi cắt

a. Lưỡi cắt sắt hợp kim (HSS – High Speed Steel)

• Được làm từ thép gió, có độ cứng cao.
• Phù hợp với cắt các loại sắt mềm, sắt mỏng.
• Ưu điểm: giá rẻ, dễ mài lại.
• Nhược điểm: không chịu nhiệt tốt, mòn nhanh khi cắt sắt cứng.

b. Lưỡi cắt phủ hợp kim cacbua (TCT – Tungsten Carbide Tipped)

• Phần răng cắt có phủ cacbua tungsten siêu cứng.
• Cắt được cả sắt dày, thép hộp, thép V, thép tấm…
• Ưu điểm: cắt nhanh, đường cắt sắc nét, tuổi thọ cao.
• Thường dùng trong các máy cắt sắt công nghiệp.

c. Lưỡi cắt bằng đá mài (lưỡi cắt sắt mài mòn)

• Cấu tạo từ các hạt mài liên kết bằng keo hoặc nhựa.
• Thường dùng với máy cắt góc cầm tay.
• Phổ biến do giá rẻ, dễ thay thế.
• Tuy nhiên, nhanh mòn và tạo nhiều tia lửa khi cắt.

3. Các yếu tố cần xem xét khi chọn lưỡi cắt sắt phù hợp với từng loại vật liệu

Hình 3: Các yếu tố cần xem xét khi chọn lưỡi cắt sắt

Việc lựa chọn lưỡi cắt sắt phù hợp với vật liệu cắt là vô cùng quan trọng để máy cắt sắt có thể hoạt động hiệu quả và an toàn. Dưới đây là các yếu tố cần xem xét:

3.1. Đặc tính vật liệu cần cắt

• Độ cứng: Vật liệu cứng (thép đặc, inox) đòi hỏi lưỡi có độ cứng cao (ví dụ HSS M51, 68 HRC) để chống mòn nhanh. Thép thường phù hợp với các loại lưỡi cưa vòng có độ cứng từ 48 HRC hoặc các loại lưỡi cưa đĩa thông thường.

• Hình dạng & kích thước: Cắt dầm thép H 100×100 mm cần lưỡi cưa vòng (band saw) với bước răng trung bình (6 TPI) và góc răng xây dựng (R) giúp giảm rung

3.2. Loại máy cắt & thông số tương thích

• Máy cưa vòng vs. cưa đĩa vs. cưa kiếm: Mỗi máy yêu cầu đường kính lưỡi và kiểu lắp khác nhau. Ví dụ, máy cầm tay (máy cắt góc, máy mài góc) dùng lưỡi 125 mm, máy bàn (cut‑off saw lớn) dùng 305 mm

• Tốc độ quay (RPM): Lưỡi mài mòn (Đá cắt, cấu tạo từ hạt mài và keo tổng hợp | abrasive disc) thường chạy ở tốc độ thấp hơn so với lưỡi cắt (Cấu tạo từ hợp kim | carbide tipped) để tránh nổ lưỡi 

3.3. Chất liệu & cấu tạo lưỡi cắt

• Thép gió HSS: Phù hợp với thép đặc, giữ độ cứng ở nhiệt độ cao; cắt chậm, làm mát liên tục để tránh gãy lưỡi 

• Carbide-tipped: Lưỡi phủ carbide cho đường cắt sắc, bền với inox và thép không gỉ; ví dụ cắt inox 5 mm dùng lưỡi fine‑tooth carbide 18 (răng/inch | TPI)

• Đá mài (Đá cắt | Abrasive disc): Giá rẻ, dùng 1 lần cho sắt hộp, thép mỏng; tạo nhiều tia lửa và bụi

3.4. Thiết kế răng & bước răng (TPI)

TPI (Răng/inch | Teeth Per Inch):

• 2–3 TPI: Cắt nhanh, thô (kim loại dày)
• 6–10 TPI: Đa năng cho tube, profiles
• 14–24 TPI: Cắt mịn inox, thép mỏng
• Ví dụ: Cắt ống thép φ 20 mm (tường mỏng) nên dùng 14 TPI bi‑metal

3.5. Yêu cầu về đường cắt & hoàn thiện

• Độ mịn và độ chính xác của đường cắt mong muốn sẽ ảnh hưởng đến việc chọn loại lưỡi và số lượng răng cưa.

• Giảm thiểu ba via và bụi sắt trong quá trình cắt cũng là một yếu tố cần cân nhắc.

3.6. Các yếu tố khác

• Tốc độ cắt và lượng ăn dao (feed rate): Phù hợp với vật liệu; feed quá nhanh gây rung, quá chậm sinh nhiệt 

• Làm mát: Đặc biệt với HSS và carbide – giữ nhiệt độ thấp để kéo dài tuổi thọ lưỡi

4. Lưu ý quan trọng để tăng tuổi thọ và hiệu quả của lưỡi cắt sắt

Để lưỡi cắt sắt hoạt động hiệu quả và có tuổi thọ lâu bền, cần lưu ý các điểm sau:

4.1. Đảm bảo nhiệt độ phù hợp trong quá trình cắt

• Tránh để lưỡi cắt và vật liệu quá nóng, vì nhiệt độ cao có thể dẫn đến mài mòn nhanh hơn.

• Sử dụng dung dịch làm mát (CO2 lỏng hoặc dầu tưới nguội - thông tin này không có trong nguồn, cần kiểm chứng độc lập) nếu cần thiết để giảm nhiệt và tăng hiệu quả cắt.

4.2. Vệ sinh lưỡi cắt sau mỗi lần sử dụng

• Sau mỗi lần làm việc, bụi bẩn và phoi kim loại sẽ bám trên bề mặt lưỡi cắt.
• Cần làm sạch lưỡi cắt bằng bàn chải để quét sạch phoi. Lưu ý cần tiến hành cẩn thận để đảm bảo an toàn, và luôn đeo găng tay khi làm việc với lưỡi cắt sắc nhọn.

4.3. Bảo dưỡng máy cắt sắt đúng cách

• Thường xuyên tra dầu mỡ cho các bộ phận chuyển động của máy, đặc biệt là thanh trượt. Việc không tra dầu có thể làm thanh trượt bị rít, gây khó khăn khi đẩy.

• Vệ sinh máy để loại bỏ bụi bẩn.

4.4. Mài lưỡi cắt khi cần thiết hoặc thay thế lưỡi mới khi đã cùn

• Đường cắt sắt không thẳng, mép cắt bị mẻ có thể là do lưỡi cắt không còn độ bén.

• Trong trường hợp này, bạn nên tiến hành mài lưỡi cắt bằng máy mài hoặc thay thế bằng lưỡi mới.

4.5. Sử dụng máy cắt đúng kỹ thuật theo hướng dẫn của nhà sản xuất

• Trước khi lắp lưỡi, cần rút ổ điện để đảm bảo an toàn.

• Khi lắp lưỡi cần siết vừa tay, không nên siết quá chặt.

• Khi cắt, nên cầm máy bằng hai tay để tạo thế vững chắc. Người thuận tay phải nên nắm phần trên bằng tay thuận và tay trái nắm phía dưới.

• Nên đeo kính bảo hộ để tránh bụi và ba via bắn vào mắt.

• Giữ cho lưỡi cắt thẳng khi cắt, tránh để bị lệch.

• Không nên tháo nắp chụp bảo vệ lưỡi cắt.

• Nên sử dụng máy trên bề mặt phẳng và ổn định, tránh sử dụng trên bề mặt gỗ.

Kết luận

Việc lựa chọn lưỡi cắt sắt phù hợp với từng loại vật liệu không chỉ giúp nâng cao hiệu quả công việc mà còn đảm bảo an toàn cho người sử dụng và kéo dài tuổi thọ của cả lưỡi cắt và máy cắt sắt. Hy vọng những hướng dẫn trên sẽ giúp bạn có thêm kiến thức để lựa chọn được loại lưỡi cắt sắt tốt nhất cho nhu cầu của mình. Hãy luôn tuân thủ các biện pháp an toàn khi sử dụng máy cắt sắt để đảm bảo quá trình làm việc diễn ra suôn sẻ và an toàn.

Câu hỏi thường gặp về lưỡi cắt sắt (FAQ)

1. Lưỡi cắt sắt là gì và có công dụng như thế nào?

2. Có những loại lưỡi cắt sắt phổ biến nào trên thị trường?

3. Nên chọn lưỡi cắt sắt chất liệu nào để đạt hiệu quả cao nhất?

4. Làm sao để tăng tuổi thọ lưỡi cắt sắt?

5. Khi nào cần thay mới lưỡi cắt sắt?